Leesplankje van Hoogeveen, vanaf 1897 - Tablilla de lectura de Hoogeveen, desde 1897
Leesplankje van F.E. Becker, omstreeks 1910 - Tablilla de lectura de F.E. Becker, alrededor de 1910
Het leesplankje van Hoogeveen
Het leesplankje van Hoogeveen, met de woorden ‘Aap’, ‘Noot’, ‘Mies’ enzovoorts, is een hulpmiddel bij het leren lezen. Het is een houten plankje van Nederlandse origine [ɔʀi'ʒinə] met daarop afbeeldingen en daaronder de bijbehorende woorden. Het is in Nederland het bekendste voorbeeld van een leesplankje.
De eerste versie van dit leesplankje werd bedacht in 1897 door de hoofdonderwijzer M.B. Hoogeveen uit Stiens (1863-1941). De plankjes en bijbehorende leesboekjes werden uitgegeven, nadat Hoogeveen in 1894 schoolhoofd was geworden in Deventer, door de boekhandel en uitgeverij Brinkgreve aldaar.
Het uitgangspunt van het leesplankje van Hoogeveen was dat scholieren woorden leerden te ontleden in klanken, maar ook leerden dat door het samenvoegen van klanken woorden konden worden gemaakt.
La tablilla de lectura de Hoogeveen
La tablilla de lectura de Hoogeveen, con las palabras ‘Aap’, ‘Noot’, ‘Mies’ y demás, es un medio auxiliar al aprender a leer. Es una tablilla de madera, originaria de Holanda, con imágenes representadas en ella, y debajo de ellas las palabras que correspoden a cada imagen. En los Países Bajos es el ejemplo más conocido de tablilla de lectura.
La primera versión de esta tablilla la concibió en 1897 el director de escuela M.B. Hoogeveen (1863-1941) de Stiens (Friesland). Las tablillas y los libritos que las acompañaban fueron publicadas, después de que en 1894 a Hoogeveen le nombraran director de la escuela de Deventer, por la librería y editorial local Brinkgreve.
La idea básica de la tablilla era que los escolares aprendieran a descomponer las palabras en sonidos, y también que aprendieran que al unir varios sonidos podían crearse palabras.
Leest u even met mij mee! (vanaf seconde 58) - ¡Lea conmigo! (desde el segundo 58)
Aap (‘a’ larga) = /a:/ [a:p] de aap/apen mono/s
→ La ‘a’ es larga y abierta: como nuestra ‘a’ (pero algo más larga)
Noot (‘o’ larga) = /o:/ /ou/ [no:t / nout] de noot/noten la nuez/nueces
→ La ‘o’ es larga y abierta, se realiza como ‘o’ larga [o:], o como una ‘o’ que diptonga levemente en ‘u’ [ou]
Mies (‘i’ larga) = /i:/ [mi:s] 'naam voor een meisje/kat' 'nombre de chica/gato'
→ La ‘i’ es larga y abierta: como nuestra ‘i’ en 'mis' (pero algo más larga)
Wim (‘ɪ’ breve) = /ɪ/ [wɪm] Wilhelmus > Wi(lle)m Guille(rmo)
→ La ‘i’ breve es una vocal media y oscura: como si se llevara la ‘i’ hacia la ‘e’
Zus (Y=ɶ breve) = /Y=ɶ/ [zYs]=[zɶs] zus(ter) > zus hermana
→ La ‘u’ breve es cerrada y redondeada: como si se dijera ‘i’ poniendo la boca para decir ‘u’ (algo más abierta que la ‘u’ larga [y:=ü:]
Jet (‘e’ breve) = /Ɛ/ [jƐt] Henriëtte > Jet(te) (Enri)queta
→ La ‘e’ breve es media y algo oscura
Teun (ø = ö) = /ö/ [tøn = tön] Antonius > Teun Toño
→ La ‘ø/ö’ es media y redondeada: como si se dijera ‘e’ poniendo la boca para decir ‘o’
Vuur (‘y’ = ‘ü’ larga) = /y:=ü:/ [vy:r][vü:r] het vuur/vuren fuego
→ La ‘y’ larga es cerrada y redondeada: como si se dijera ‘i’ poniendo la boca para decir ‘u’
Gijs (diptongo ‘ij’) = /Ɛi/ [ɣƐis] Gijs(brecht)/ Gijs(bert) Gili(berto)
→ El diptongo ‘Ɛi’ (se escriba ‘ij’ o ‘ei’) es algo más abierto y oscuro que nuestro ‘ei’
Lam (‘a’ breve) = /ɑ/ [lɑm] het lam/lammeren cordero/s
→ La ‘a’ breve es más cerrada y velar que la ‘a’ larga, como la ‘a’ catalana o la de ‘cristal’
Kees (‘e’ larga) = /e:/ /ei/ [ke:s / keis] Cornelis > Kees, Cees Cornelio
→ La ‘e’ es larga y abierta, se realiza como ‘e’ larga [e:], o como ‘e’ que diptonga levemente en ‘i’ [ei]
Bok (‘o’ breve) = /ɔ/ [bɔk] bok-ken macho cabrío
→ La ‘o’ breve es más central y oscura que la ‘o’ abierta
Weide (diptongo ‘ei’) = /Ɛi/ [weidə] de weide-n, -s Prado
→ El diptongo ‘Ɛi’ (se escriba ‘ij’ o ‘ei’) es algo más abierto y oscuro que nuestro ‘ei’
Does (‘u’ española) = /u/ [dus] Hond-en, soort hond Perro o raza de perro (caniche)
→ La ‘u’ es breve, posterior y redondeada : como nuestra ‘u’
Hok (‘o’ breve) = /ɔ/ [hɔk] het hok-ken caseta
→ La ‘o’ breve es más central y oscura que la ‘o’ abierta
Duif (diptongo ‘ɶy’) = /ɶy/ [dɶyf] duif-duiven paloma-s
→ El diptongo ‘ɶy’
Schapen (‘a’ larga)= /a:/ [sxa:pə(n)] de schaap-schapen oveja-s
→ La ‘a’ es larga y abierta: como nuestra ‘a’ (pero algo más larga)
3 kinderen, Rosali (7), Isabelle (5) en Sébastian (2) spelen met het leesplankje - 3 niños, Rosali (7), Isabelle (5) y Sébastian (2) juegan con la tablilla
Barry van der Rijt: 'In 2010 the Dutch 'Leesplankje van Hoogeveen' was exactly 100 years old. Time has changed. Time for a new version.'
100 jaar leesplankje in Onderwijsmuseum Rotterdam - 100 años de 'tablilla de lectura' en el Museo de la Educación de Róterdam
Aap, Noot, Mies - Wim, Zus, Jet / Teun, Vuur, Gijs… Het was knap, na zo’n lange tijd, maar Kees [Tijs] van Ruiten is natuurlijk wel dé directeur van het Onderwijsmuseum, dus we verwachtten niet anders. Het leesplankje heeft een rijke geschiedenis. [In] 1892 heeft Hoogeveen, de bedenker van het leesplankje, al zijn eerste plankje gemaakt. En dat is dit plankje: Raam, Roos, Neef, Fik, Gat - dus een heel ander plankje, wat het ook heel anders uitziet. En we zien hier de originele tekeningen, de originele aquarellen, die [Cornelis] Jetses rond 1910 gemaakt heeft en waarnaar het plankje uiteindelijk gemaakt is.
Ja, en d’r staan nog aantekeningen op van: ‘als je dit uit gaat geven, dan moet dit en dat anders’. Ja, precies. D’r staan eh… hele leuke opmerkingen bij, over het feit dat bijvoorbeeld het doosje bij Wim, dat dat niet rood is, maar dat het rood moet zijn. En wat heel aardig is ook de schapen helemaal onderin in de 'Weide', d’r staat op bij dat die eigenlijk weg moeten want het ging om het woord ‘Weide’ en met al die schapen d’rin zou het misschien wel eens kunnen lijken op het plaatje van ‘Schapen’ wat ook op het leesplank… [staat] ―waar het plankje mee afsluit― ja, precies.
En ja, natuurlijk gaat het hier om het openbare leesplankje, en naast een speciale [speˈʃa:lə] versie voor Indonesië, toen nog kolonie van ons land, [en] plankjes in diverse dialecten, is er natuurlijk het Katholieke leesplankje. Nou, je ziet aan het plankje niets dat het Katholiek is, geen plaatje van het kruisbeeld van Jezus of van de paus, maar het gaat om de boekjes hè, de verhalen in de boekjes bij het leesplankje die hadden echt een duidelijk katholieke signatuur.
Gijs, Lam, Kees, Bok / Weide, Does, Hok - Duif, Schapen. Tot 22 augustus kan iedereen zijn parate kennis rond het leesplankje opfrissen in het Nationaal Onderwijsmuseum, dus.
Mono, Nuez, Mis - Wim, Hermana, Jet / Teun, Fuego, Gijs… —Está muy bien, después de tanto tiempo pero, claro, es que Kees [Tijs] van Ruiten es el director del Museo de la Educación, así que no esperábamos otra cosa. La tablilla de lectura tiene una rica historia. Ya en 1892 Hoogeveen, el inventor de la tablilla de lectura, había hecho su primera tablilla. Y es esta tablilla: Ventana, Rosa, Primo, Perro, Agujero... por tanto, una tablilla muy distinta, y que tiene un aspecto también muy distinto. Y aquí vemos los dibujos originales, las acuarelas originales, que [Cornelis] Jetses realizó en torno a 1910 y sobre las que finalmente se hizo la tablilla.
Sí, y también hay anotaciones como: ‘si vas a editar esto, hay que cambiar esto y aquello’. Sí, así es. Hay entre ellas eh… comentarios muy interesantes, por ejemplo sobre el hecho de que la cajita de Wim: que no es roja, pero que tiene que ser roja. Y lo que es muy gracioso, es también las ovejas abajo del todo en el ‘Prado’, está anotado que en realidad hay que quitarlas pues se trataba de la palabra ‘Prado’ y con estas esas ovejas allí podría parecerse quizás al dibujo de ‘Ovejas’ que también [está] en la tablilla… ―con el que acaba la tablilla― sí, eso es.
Y sí, desde luego que aquí se trata de la tablilla pública de lectura, y junto a una versión especial para Indonesia, entonces aún colonia de nuestro país, [y] tablillas en diversos dialectos, está naturalmente la tablilla de lectura católica. Bueno, en la tablilla no se ve nada de que sea católica, ninguna imagen de Cristo en la cruz o del papa, pero se trata de los cuadernillos ¿eh?, los relatos de los cuadernillos que acompañan a la tablilla esos sí que tenían un carácter claramente católico.
Gijs, Cordero, Kees, Macho cabrío / Prado, Caniche, Caseta - Paloma, Ovejas. Así pues, hasta el 22 de agosto todo el mundo puede refrescar sus conocimientos de la tablilla para lectura en el Museo Nacional de la Educación.